Η υπογονιμότητα είναι μια ασθένεια του αναπαραγωγικού συστήματος του άνδρα ή της γυναίκας που ορίζεται από την αποτυχία επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από 12 μήνες ή περισσότερους από τακτική σεξουαλική επαφή χωρίς προστασία.
Η υπογονιμότητα μπορεί να προκληθεί από πολλά διαφορετικά πράγματα Η υπογονιμότητα μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες, είτε στο ανδρικό είτε στο γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα. Για 1 στα 4 ζευγάρια, η αιτία δεν μπορεί να προσδιοριστεί.
Η υπογονιμότητα μπορεί να είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής. Πρωτοπαθής υπογονιμότητα είναι όταν μια εγκυμοσύνη δεν έχει επιτευχθεί ποτέ, και δευτερογενής υπογονιμότητα είναι όταν έχει επιτευχθεί τουλάχιστον μία προηγούμενη εγκυμοσύνη.
Υπογονιμότητα στις γυναίκες
Η υπογονιμότητα προκαλείται συνήθως από προβλήματα με την ωορρηξία (η μηνιαία απελευθέρωση ωαρίου από τις ωοθήκες). Τα προβλήματα ωορρηξίας μπορεί να οφείλονται σε:
Ουλές από χειρουργική επέμβαση
Ινομυώματα
Οι μη καρκινικές αναπτύξεις που ονομάζονται ινομυώματα μέσα ή γύρω από τη μήτρα μπορούν να επηρεάσουν τη γονιμότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να εμποδίσουν ένα γονιμοποιημένο ωάριο να προσκολληθεί στη μήτρα ή μπορεί να μπλοκάρουν μια σάλπιγγα.
Ενδομητρίωση
Η ενδομητρίωση είναι μία κατάσταση κατά την οποία ιστός παρόμοιος με το ενδομήτριο (που είναι η λεπτή εσωτερική επένδυση της μήτρας) αναπτύσσεται σε μη φυσιολογικές περιοχές εκτός της μήτρας. Οι περιοχές αυτές μπορεί να είναι οι σάλπιγγες, οι ωοθήκες, η ουροδόχος κύστη, το έντερο αλλά και εξωπυελικά. Η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλεί έντονο πόνο στην κοιλιά, βαριές αιμορραγίες, επώδυνη σεξουαλική επαφή καθώς και υπογονιμότητα.
Φλεγμονώδης νόσος της πυέλου
Η φλεγμονώδης νόσος της πυέλου (PID) είναι μια λοίμωξη του ανώτερου γυναικείου γεννητικού συστήματος, που περιλαμβάνει τη μήτρα, τις σάλπιγγες και τις ωοθήκες.
Συχνά προκαλείται από σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη (ΣΜΝ) . Το PID μπορεί να βλάψει και να ουλώσει τις σάλπιγγες, καθιστώντας ουσιαστικά αδύνατο για ένα ωάριο να ταξιδέψει προς τα κάτω στη μήτρα.
Φάρμακα
Οι παρενέργειες ορισμένων τύπων φαρμάκων μπορεί να επηρεάσουν τη γονιμότητά .
Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ): Η μακροχρόνια χρήση ή η υψηλή δόση ΜΣΑΦ, όπως η ιβουπροφαίνη ή η ασπιρίνη , μπορεί να κάνει πιο δύσκολη τη σύλληψη
Χημειοθεραπεία: Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για χημειοθεραπεία μπορεί μερικές φορές να προκαλέσουν ωοθηκική ανεπάρκεια, πράγμα που σημαίνει ότι οι ωοθήκες δεν θα μπορούν να λειτουργούν σωστά.
Ισοτρετινοΐνη: Οι γυναίκες απαγορεύεται να μείνουν έγκυες κατά τη διάρκεια της θεραπείας και ένα μήνα μετά τη λήξη της καθώς η ισοτρετινοΐνη είναι εμβρυοτοξική.
Τα αντικαταθλιπτικά και μερικά αντιψυχωσικά φάρμακα παρεμβαίνουν στην ορμονική ρύθμιση της ωορηξίας και στην παραγωγή της προλακτίνης. Οι επιδράσεις των αντικαταθλιπτικών δεν επηρεάζουν μόνο τη γονιμότητα των γυναικών. Ο υποθάλαμος και η υπόφυση είναι υπεύθυνοι για τη σπερματογένεση και την παραγωγή της τεστοστερόνης.
Υπογονιμότητα στους άνδρες
Σπέρμα
Μια κοινή αιτία υπογονιμότητας στους άνδρες είναι το σπέρμα κακής ποιότητας.
Μπορεί να έχετε πολύ χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων ή καθόλου σπέρμα. Σπερματοζωάρια που δεν κινούνται σωστά. Το σπερματοζωάριο μπορεί μερικές φορές να έχει μη φυσιολογικό σχήμα, καθιστώντας πιο δύσκολο να κινηθούν και να γονιμοποιήσουν ένα ωάριο.
Όρχεις
Οι όρχεις παράγουν και αποθηκεύουν σπέρμα. Εάν υπάρχει κάποιο πρόβλημα μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την ποιότητα του σπέρματός .
Βαζεκτομή
Μερικοί άνδρες επιλέγουν να κάνουν βαζεκτομή εάν δεν θέλουν παιδιά. Περιλαμβάνει το κόψιμο και το σφράγισμα των σωλήνων που μεταφέρουν το σπέρμα έξω από τους όρχεις σας.
Διαταραχές εκσπερμάτωσης
Μερικοί άνδρες αντιμετωπίζουν προβλήματα εκσπερμάτωσης δηλαδή υπάρχει μια δυσκολία στην απελευθέρωση σπέρματος.
Υπογοναδισμός
Ο υπογοναδισμός είναι ένα ασυνήθιστα χαμηλό επίπεδο τεστοστερόνης, της ανδρικής σεξουαλικής ορμόνης που εμπλέκεται στη δημιουργία του σπέρματος. Θα μπορούσε να προκληθεί από όγκο, λήψη παράνομων φαρμάκων ή σύνδρομο Klinefelter (ένα σπάνιο σύνδρομο που περιλαμβάνει ένα επιπλέον χρωμόσωμα Χ).
Φάρμακα
Ορισμένοι τύποι φαρμάκων μπορεί μερικές φορές να προκαλέσουν προβλήματα υπογονιμότητας.
Σουλφασαλαζίνη – ένα αντιφλεγμονώδες φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία καταστάσεων όπως η νόσος του Crohn και η ρευματοειδής αρθρίτιδα . Η σουλφασαλαζίνη μπορεί να μειώσει τον αριθμό των σπερματοζωαρίων, αλλά η παρενέργεια αυτή είναι προσωρινή και ο αριθμός των σπερματοζωαρίων θα πρέπει να επανέλθει στο φυσιολογικό όταν σταματήσει η αγωγή.
Αναβολικά στεροειδή – χρησιμοποιούνται συχνά παράνομα για την δόμηση μυών και τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης. Η μακροχρόνια κατάχρηση αναβολικών μπορεί να μειώσει τον αριθμό των σπερματοζωαρίων και να επηρεάσει την κινητικότητα του σπέρματος.
Χημειοθεραπεία – τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη χημειοθεραπεία μπορεί μερικές φορές να μειώσουν σημαντικά την παραγωγή σπέρματος.
Τα παράνομα ναρκωτικά, όπως η μαριχουάνα και η κοκαΐνη, μπορούν επίσης να επηρεάσουν την ποιότητα του σπέρματος.
Περιβάλλον
Περιβαλλοντικοί παράγοντες και παράγοντες του τρόπου ζωής όπως το κάπνισμα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η παχυσαρκία μπορούν να επηρεάσουν τη γονιμότητα. Επιπλέον, η έκθεση σε περιβαλλοντικούς ρύπους και τοξίνες μπορεί να είναι άμεσα τοξική για τους γαμέτες (ωάρια και σπέρμα), με αποτέλεσμα τον μειωμένο αριθμό και την κακή ποιότητά τους, οδηγώντας σε στειρότητα.
Ανεξήγητη υπογονιμότητα
Σημαίνει ότι δεν έχει βρεθεί λόγος για τα προβλήματα γονιμότητας σας και οι εξετάσεις σας δείχνουν φυσιολογικές.
Εξετάσεις για τις γυναίκες
Εξετάσεις για τους άνδρες
Θα πρέπει να γίνει μια εξέταση σπέρματος για να μετρήσετε την ποσότητα και την ποιότητα του σπέρματός σας καθλως επίσης και μια εξέταση μέτρησης της τεστοστερόνης στο αίμα.
Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή
Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή είναι το όνομα που δίνεται σε θεραπείες που μπορούν να σας βοηθήσουν να μείνετε έγκυος χωρίς να έχετε σεξουαλική επαφή. Υπάρχει μια ποικιλία θεραπειών και το τι είναι κατάλληλο για εσάς θα εξαρτηθεί από τις δικές σας περιστάσεις. Οι επιλογές περιλαμβάνουν:
Ενδομήτρια γονιμοποίηση / σπερματέγχυση (IUI)
Η ενδομήτρια γονιμοποίηση (IUI) είναι ένας τύπος τεχνητής γονιμοποίησης κατά την οποία το σπέρμα τοποθετείται μέσα στη μήτρα. Ωστόσο, η IUI σας δίνει μεγαλύτερη πιθανότητα εγκυμοσύνης από την ICI, ακόμη και αν έχει προηγουμένως καταψυχθεί και στη συνέχεια έχει χρησιμοποιηθεί αποψυγμένο σπέρμα.
Εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF)
Η IVF είναι μία από τις κύριες μεθόδους που χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να συλλάβουν. Η θεραπεία ξεκινά με διέγερση των ωοθηκών(εκτός αν γίνει με φυσικό κύκλο) και περιλαμβάνει συλλογή ωαρίων και σπέρματος , γονιμοποίηση των ωαρίων έξω από το σώμα της γυναίκας και τοποθέτηση 1 ή 2 από τα έμβρυα στη μήτρα. Για τις γυναίκες, η πιθανότητα επιτυχίας με την εξωσωματική γονιμοποίηση εξαρτάται εν μέρει από την ηλικία σας. Επίσης σημασία έχει ο τρόπος ζωής πχ κάπνισμα, αλκοόλ ή καφεΐνη όπως και ο ΔΜΣ ( δείκτης μάζας σώματος ) κυρίως της γυναίκας. Η θεραπεία με εξωσωματική γονιμοποίηση είναι πιο αποτελεσματική για γυναίκες που έχουν ΔΜΣ μεταξύ 19 και 30.
Ένας πλήρης κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι αυτός κατά τον οποίο 1 ή 2 έμβρυα που παράγονται από ωάρια που συλλέχθηκαν μετά από διέγερση των ωοθηκών αντικαθίστανται στη μήτρα ως φρέσκα έμβρυα (όπου είναι δυνατόν), με τα υπόλοιπα καλής ποιότητας έμβρυα να καταψυχθούν για χρήση αργότερα . Όταν αυτά τα κατεψυγμένα έμβρυα χρησιμοποιηθούν αργότερα, αυτό εξακολουθεί να θεωρείται μέρος του ίδιου κύκλου.
Γυναίκες κάτω των 40 ετών: Εάν είστε γυναίκα ηλικίας κάτω των 40 ετών, θα πρέπει να σας προσφερθούν 3 πλήρεις κύκλοι εξωσωματικής γονιμοποίησης εάν:
Γυναίκες ηλικίας 40 και πάνω: Εάν είστε γυναίκα ηλικίας 40 ετών και πάνω, θα πρέπει να σας προσφερθεί 1 πλήρης κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης, εάν ισχύουν όλα τα παρακάτω:
Πριν ξεκινήσετε την εξωσωματική γονιμοποίηση, θα πρέπει να σας προσφερθούν εξετάσεις για HIV, ηπατίτιδα Β και ηπατίτιδα C. Αυτό γίνεται για να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης αυτών των λοιμώξεων σε παιδιά ή σε άλλα άτομα. Εάν είστε θετικοί σε κάποιο από αυτά, θα πρέπει να σας προσφερθεί κατάλληλη θεραπεία και συμβουλευτική. Θα πρέπει επίσης να περιορίσουν τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη διέγερση των ωοθηκών στη θεραπεία εξωσωματικής γονιμοποίησης στη χαμηλότερη αποτελεσματική δόση και διάρκεια χρήσης.
Ρύθμιση των ωοθηκών
Ανάλογα με τον τύπο θεραπείας που λαμβάνετε, μπορεί να σας προσφερθούν φάρμακα που ονομάζονται αγωνιστές ορμόνης απελευθέρωσης γοναδοτροπίνης για να «απενεργοποιήσουν» την παραγωγή ωαρίων στις ωοθήκες σας . Αυτά τα φάρμακα κάνουν τις ωοθήκες πιο δεκτικές στις γοναδοτροπίνες που χρησιμοποιούνται αργότερα για να διεγείρουν τις ωοθήκες να παράγουν ωάρια.
Διέγερση των ωοθηκών
Η διέγερση των ωοθηκών περιλαμβάνει τη λήψη ορμονών για να βοηθήσετε τις ωοθήκες σας να παράγουν περισσότερα από 1 ωάρια τη φορά (σε αντίθεση με τον φυσικό σας κύκλο).
Θα πρέπει να σας προσφερθεί εξωσωματική γονιμοποίηση με διέγερση των ωοθηκών, καθώς αυτό σας δίνει περισσότερες πιθανότητες εγκυμοσύνης από την εξωσωματική γονιμοποίηση χρησιμοποιώντας τον φυσικό σας κύκλο (όπου συλλέγεται 1 ωάριο κατά τη διάρκεια του κανονικού εμμηνορρυσιακού σας κύκλου χωρίς τη χρήση ορμονών). Δεν πρέπει να σας προσφέρεται «εξωσωματική γονιμοποίηση φυσικού κύκλου». Οι γοναδοτροφίνες χρησιμοποιούνται για την τόνωση των ωοθηκών να παράγουν επιπλέον ωάρια στην εξωσωματική γονιμοποίηση.
Αυτά είναι τα ίδια φάρμακα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν στην παραγωγή ωαρίων εάν δεν έχετε φυσιολογική ωορρηξία. Θα πρέπει να σας προσφερθεί μια ορμόνη που ονομάζεται ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη (hCG) για να βοηθήσει τα ωάρια σας να ωριμάσουν ώστε να είναι έτοιμα για συλλογή. Θα πρέπει να σας προσφέρεται παρακολούθηση με υπερήχους καθ’ όλη τη διάρκεια της διέγερσης των ωοθηκών σας για να ελέγξετε πώς ανταποκρίνονται οι ωοθήκες σας και να ελέγξετε για σημεία συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών.
Συλλογή ωαρίων
Τα ωάρια σας θα συλλεχθούν μέσω μιας βελόνας, που οδηγείται μέσω του κόλπου με υπερηχογράφημα.
Λήψη σπέρματος
Συνήθως θα πρέπει να ζητείται από τους άνδρες να παράγουν δείγμα σπέρματος , αν είναι δυνατόν την ίδια ημέρα που συλλέγονται τα ωάρια της γυναίκας.
Γονιμοποίηση των ωαρίων
Μόλις συλλεχθούν τα ωάρια και το σπέρμα, αναμειγνύονται μεταξύ τους και τοποθετούνται Στο επωαστήριο. Το σπέρμα στη συνέχεια θα γονιμοποιήσει μερικά από τα ωάρια. Τυχόν έμβρυα που προκύπτουν διατηρούνται στο επωαστήριο έως και 6 ημέρες πριν τοποθετηθούν στη μήτρα της γυναίκας.
Μεταφορά εμβρύων
Η τοποθέτηση περισσότερων από 1 εμβρύου στη μήτρα σας αυξάνει τις πιθανότητές σας να μείνετε έγκυος, αλλά αυξάνει επίσης τον κίνδυνο πολύδυμης εγκυμοσύνης . Ο γιατρός σας θα πρέπει να βεβαιωθεί ότι γνωρίζετε αυτόν τον κίνδυνο. Ο γιατρός θα πρέπει να χρησιμοποιεί υπερήχους για να καθοδηγήσει την τοποθέτηση του εμβρύου στη μήτρα σας. Μετά την εξωσωματική γονιμοποίηση θα πρέπει να σας δοθεί προγεστερόνη για να βοηθήσετε το έμβρυο να προσκολληθεί μέσα στη μήτρα.
Κατάψυξη εμβρύων μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση: Μετά την εμβρυομεταφορά , εάν έχουν απομείνει έμβρυα καλής ποιότητας, θα πρέπει να σας προσφερθεί η ευκαιρία να τα καταψύξετε για πιθανή χρήση αργότερα. Ένα έμβρυο που έχει καταψυχθεί μπορεί να αποψυχθεί και να μεταφερθεί στη μήτρα σας είτε ως μέρος του φυσικού σας κύκλου είτε ως μέρος ενός κύκλου που ελέγχεται από ορμονική θεραπεία. Εάν έχετε ωορρηξία τακτικά, οι πιθανότητές σας για μια επιτυχημένη εγκυμοσύνη μετά από αποψυγμένη εμβρυομεταφορά είναι παρόμοιες είτε ο κύκλος σας είναι φυσικός είτε διεγερμένος.
Ενδοκυτταροπλασματική έγχυση σπέρματος:
Για μερικούς άνδρες, το σπέρμα τους δεν είναι ικανό να γονιμοποιήσει τα ωάρια με τον συνηθισμένο τρόπο. Εάν συμβαίνει αυτό, μπορεί να προσφερθεί σε εσάς και τον σύντροφό σας μια διαδικασία που ονομάζεται ενδοκυτταροπλασματική ένεση σπέρματος (ICSI), κατά την οποία ένα μόνο σπέρμα εγχέεται απευθείας σε ένα ωάριο .
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ICSI αυξάνει την πιθανότητα γονιμοποίησης ωαρίων σε σύγκριση με την απλή εξωσωματική γονιμοποίηση . Εάν η ποιότητα του σπέρματός σας είναι πολύ κακή ή δεν έχετε σπερματοζωάρια στο σπέρμα σας λόγω προβλημάτων με την παραγωγή σπέρματος, θα πρέπει να σας προσφερθεί μια εξέταση γνωστή ως καρυότυπος. Αυτό ελέγχει για ανωμαλίες στα χρωμοσώματά σας. Εάν δεν μπορείτε να εκσπερματώσετε, είναι δυνατό να αποκτήσετε το σπέρμα σας χρησιμοποιώντας χειρουργική ανάκτηση σπέρματος, μια μικρή χειρουργική διαδικασία για τη λήψη σπέρματος από τους όρχεις σε άνδρες που δεν μπορούν να εκσπερματώσουν ή έχουν απόφραξη στη ροή του σπέρματος από τους όρχεις τους.
Γονιμοποίηση από δότη
Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση σπέρματος άλλου άνδρα. Ως ζευγάρι, μπορεί να αποφασίσετε να εξετάσετε τη σπερματέγχυση από δότη ως εναλλακτική λύση στην ενδοκυτταροπλασματική έγχυση σπέρματος (ICSI).
Δωρεά ωαρίων
Μερικές γυναίκες δεν μπορούν να παράγουν ωάρια , συνήθως επειδή οι ωοθήκες τους δεν λειτουργούν ή έχουν αφαιρεθεί. Εάν βρίσκεστε σε αυτήν την κατάσταση, μπορεί να θέλετε να εξετάσετε το ενδεχόμενο να λάβετε δωρεά ωαρίων ,δηλαδή να χρησιμοποιήσετε ωάρια άλλης γυναίκας για να μείνετε έγκυος.